image/svg+xml

Siegfried Hornstra, leider van het communistische verzet in Enschede

Verhaal

Siegfried Hornstra, leider van het communistische verzet in Enschede

Plaatje bij verhaal: waarheid-344702115.jpg

De slechte omstandigheden voor arbeiders in de textielindustrie in Twente zorgen al aan het eind van de negentiende eeuw geregeld voor onrust en stakingen. Deze strijd tussen de arbeiders en de fabrikanten laait ook in de crisisjaren na de Eerste Wereldoorlog geregeld weer op. Er is dan in Enschede en goede voedingsbodem voor socialisme en communisme. Wanneer Hitler na de brand in de Rijksdag in 1933 jacht maakt op communisten vluchten verschillende van hen naar Nederland, vaak met hulp uit Twente. Vanuit de grensstreek in Twente werden ook geregeld socialistische pamfletten Duitsland in gesmokkeld, soms simpelweg door ze aan een ballon over de grens te laten drijven. Angst voor het communisme en dreiging van revolutie was er in die tijd zeker ook bij de Nederlandse regering. Het doen en laten van aanhangers van het linkse gedachtengoed werd door de veiligheidsdienst dan ook nauwkeurig in kaart gebracht. De Nazi’s maakten na de Duitse inval dankbaar gebruik van deze gegevens.

George Hekman

Al in oktober 1940 stencilde de communist George Hekman vanuit zijn huis aan de Alsteedsestraat in Enschede het blaadje De Tribune. In opdracht van de landelijke leiding van de CPN noemde hij het blad een half jaar later De Waarheid. Hekman drukte het blad anderhalf jaar lang bij hem thuis, totdat hij in april 1943 werd opgepakt. In de weken daarna werd hij herhaaldelijk door de SD verhoord, maar na een half jaar werd hij wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten.

De Waarheidsgroepen

De CPN stuurde al vroeg in de oorlog Joop Geerlings naar Twente om kleine verspreide verzetscellen op te zetten. Hierbij werden bewust geen bekende socialisten gekozen, omdat deze al te veel in de gaten werden gehouden. Deze groepen, ook wel de Waarheidsgroepen genoemd, legden zich niet alleen toe op het verspreiden van De Waarheid, maar ook boden ze uitgebreid hulp aan onderduikers van allerlei komaf. Zowel Duitse- en Oostenrijks deserteurs, als Joodse gezinnen werden verborgen gehouden.

24 juni 1941

Twee dagen na de Duitse inval in Rusland werd er ook in Nederland een grootscheepse actie op touw gezet om alle communisten te arresteren. De SD-er Warnecke gaf die dag opdracht tot de arrestatie van 55 vooraanstaande communisten in Twente. Veertien daarvan werden die dag in Enschede opgepakt. De meeste communisten die deze dag werden opgepakt overleefden de oorlog niet.

Siegfried Hornstra

Wanneer Hitler in Duitsland aan de macht komt is Siegfried Hornstra er van overtuigd dat dit fascisme bestreden moet worden, onder meer door voorlichtingsavonden tot de hulp aan uit Duitsland gevluchte communisten. Hij is in de jaren dertig overal bij betrokken. Ook Hornstra wordt in juni 1941 gearresteerd. Hij is dan al druk bezig met verzetswerk. Hij brengt o.a. het terrein rondom vliegveld Deelen in kaart. Via Schoorl komt Hornstra in een kamp in Haaren terecht. Mede door zijn uitstekende kennis van de Duitse taal weet hij in het kamp en goede positie te bemachtigen. Via een Enschedese bewaker weet hij o.a. vijlen en zaagjes naar binnen te smokkelen. Hornstra smokkelt meerdere kameraden die op de lijst staan om geliquideerd te worden uit het kamp, waaronder twee geheim agenten die bij het Englandspiel in Duitse handen zijn gevallen. Deze twee SEO agenten, sergeant Pieter Dourlein en luitenant Johan Bernard Ubbink weten te ontsnappen en komen via vele omzwervingen in Zwitserland terecht, waar ze alarm kunnen slaan bij de Nederlandse ambassade, waarmee er een eind komt aan het Englandspiel.

Hornstra wordt voor verhoor naar Scheveningen gebracht waar hij vreselijk wordt gemarteld. Eenmaal terug in Haaren houdt hij zich een tijdje op de achtergrond. Totdat er weer twee kameraden weggesluisd moeten worden. Dan besluit hij dat ook hij moet verdwijnen. Dit gebeurt op spectaculaire wijze. Hij steelt het uniform van de kampcommandant en rijdt op diens motor de poort uit. Onder de naam Arie van Vliet duikt hij onder in Enschede. De kampcommandant van Haaren heeft Siegfried inmiddels dood verklaard om zijn eigen falen te verdoezelen waardoor hij na zijn ontsnapping niet wordt gezocht.

Hendrikus Hartgers

In Enschede werkt Hornstra volop mee met het drukken van de Waarheid en hulp aan onderduikers. Hij neemt al snel de leiding op zich. Een van de vaste medewerkers, Hendrikus Hartgers, loopt op 31 augustus 1944 na het verlaten van de illegale drukkerij bij toeval in de handen van de SD met een stapel De Waarheid kranten. Hartgers wordt opgesloten in een van de cellen op het vliegveld en wordt daar zwaar mishandeld.

In een poging Hartgers te bevrijden kruipt Hornstra ‘s nachts naar de buitenmuur van de cel van Hartgers toe. De twee hebben contact, maar Hartgers is door de mishandelingen al te verzwakt om aan een ontsnapping mee te werken. Op 12 september wordt Hartgers die dan al vrijwel dood is geslagen bij de Tromplaan door de SD uit een rijdende auto gegooid en neergeschoten. Hartgers overlijdt in het ziekenhuis nadat hij de dienstdoende arts heeft toevertrouwd “ik heb mijn kameraden niet verraden”.

Hornstra zet de verzetsactiviteiten voort en weet veel te organiseren. Na de bevrijding raakt hij de oorlog niet meer kwijt. De stap terug naar de normale samenleving lukt hem niet en hij komt dan ook na de oorlog geregeld in aanraking met de autoriteiten die in zijn ogen tijdens de oorlog met de vijand heulden. Erkenning voor zijn verzetswerk wil hij niet hebben. Hij blijft tot aan zijn dood in 1973 de naam Arie van Vliet aanhouden.

Auteur:Eric Heijink
Trefwoorden:Tweede Wereldoorlog, Verzet, Communisme
Personen:Arie Van Vliet, Siegfried Hornstra
Locatie:Enschede gemeente
Thema's:Verzet

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.